Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η παρουσίαση του βιβλίου: «Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου»

Ρεπορτάζ-Φωτογραφίες: Παναγιώτα Σούγια

Αρχικά, ο συντονιστής της εκδήλωσης, Δημοσιογράφος κ. Κώστας Ράπτης ανέφερε μεταξύ άλλων πως: «Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους συγγραφείς και τις Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ για την ευγενική πρόσκληση να συντονίσω αυτή τη συζήτηση, με αντικείμενο ένα βιβλίο, προϊόν κοινού μόχθου του Σπύρου Σακελλαρόπουλου και του Αλέξη Αλέκου. Οι δύο συγγραφείς μας έχουν το προσόν της πρόσβασης σε σημαντικό αρχειακό υλικό, αλλά και τις σφαιρικότατες γνώσεις της νεότερης Κυπριακής Ιστορίας, όπως το δείχνουν οι προηγούμενες δημοσιεύσεις τους. Και μόνο ο πρωταγωνιστικός ρόλος που έχει μέχρι σήμερα στην Κυπριακή ζωή το Α.Κ.Ε.Λ. (Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού), καταδεικνύει, νομίζω, την επικαιρότητα της σημερινής μας συζήτησης, που δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε κωδικούς των αρχείων. Είναι πάντοτε χρήσιμο να ανατρέχει κανείς στις πρόδρομες καταστάσεις, στα ηρωικά, θα έλεγα, πρώτα βήματα του Κυπριακού Κομμουνιστικού Κινήματος, σε συνθήκες ανάπτυξης του Εργατικού Κινήματος, βεβαίως, και να μην το ξεχνάμε ποτέ, αποικιακής καταστολής.».

Αμέσως μετά τον λόγο έλαβε ο Διδάκτωρ Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας κ. Γιώργος Λεοντιάδης, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων πως: «Η μελέτη και η συγγραφή της ιστορίας ενός Κομμουνιστικού Κόμματος αποτελεί πρόκληση για το εξωτερικό, ιδίως όταν το κόμμα αυτό ή η άμεση συνέχειά του, όπως είναι το Α.Κ.Ε.Λ., συνεχίζει να υπάρχει και να δρα. Στην περίπτωση αυτή εμφανίζονται πιο έντονα οι ιδεολογικές απόψεις, η πολιτική στράτευση, η ταξική θέση του εσωτερικού. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν είναι δυνατή η επιστημονική ιστορική μελέτη της Ιστορίας του Κουμμουνιστικού Κινήματος. Απλώς είναι πιο δύσκολη η δουλειά του ερευνητή. Απαιτείται η χρήση του συνόλου των διαθέσιμων πηγών, επιστημονική εντιμότητα όσον αφορά στη χρήση τους, και όσο και να φαίνεται περίεργο και, ίσως, και αντιφατικό, βοηθά η βιωματική εμπειρία του ερευνητή από τη συμμετοχή του στο Κοινωνικό Κίνημα. Οι συγγραφείς του βιβλίου: «Η Ιστορία του Κουμμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου», καλύπτουν και τις τρεις αυτές προϋποθέσεις, γεγονός που φαίνεται από την επιστημονική ποιότητα και επάρκεια του έργου τους.».

Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο βουλευτής, μέλος της Κ.Ε. του Α.Κ.Ε.Λ. και Εκπρόσωπος Τύπου του Α.Κ.Ε.Λ., κ. Γιώργος Κουκουμάς, ο οποίος είπε μεταξύ άλλων πως: «Σίγουρα, με μεγάλη χαρά δέχτηκα την πρόσκληση από τους δύο φίλους μου να συμμετέχω στη σημερινή παρουσίαση, διότι και ο ένας και ο άλλος χωριστά, αλλά τώρα και οι δύο μαζί, συμβάλλουν με το συγγραφικό και το ερευνητικό τους έργο να συμπληρωθεί το κενό, που για δεκαετίες υπήρχε, και υπάρχει ως έναν βαθμό, στην ιστοριογραφία για την Κυπριακή Αριστερά. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα μεγάλο δώρο προς τον κόσμο της Αριστεράς της Κύπρου, γιατί φέρνει στο φως τα συγκλονιστικά, δύσκολα και ηρωικά πρώτα βήματα του κόμματός μας και των πρωτοπόρων κομμουνιστών της Κύπρου. Το βιβλίο αυτό δίνει νέες ψηφίδες στην καταγραφή της ιστορίας του Κ.Κ. Κύπρου (Α.Κ.Ε.Λ.), το οποίο σε 3 χρόνια, το 2026, θα γιορτάσει τα 100 χρόνια από το Ιδρυτικό του Συνέδριο. Είναι, όμως, το βιβλίο αυτό πραγματικά πολύτιμο και ενδιαφέρον για κάθε Κύπριο ή Κύπρια, μα και για τον καθένα και την καθεμιά που ενδιαφέρεται για την Ιστορία του νησιού μας, γιατί φωτίζοντας τη γέννηση της Κυπριακής Αριστεράς εξηγεί, ή συμβάλλει, τουλάχιστον, να εξηγηθούν, όσα την καθόρισαν και την καθορίζουν μέχρι σήμερα. Ειδικότερα δε, ως ένα βιβλίο με αντικείμενο το Κόμμα της Εργατικής Τάξης, φωτίζει και όλα όσα πάντα προσπερνά η αστική, η επίσημη ιστοριογραφία, ειδικά της Κύπρου. Ιστορία δεν είναι μόνον οι ζωές και τα ανδραγαθήματα των μεγάλων ανδρών, βασιλιάδων και ηγετών, δεν είναι μόνον οι ένδοξες ή άδοξες στιγμές του έθνους, είναι και οι ιστορίες των εργατικών και κοινωνικών αγώνων, τα πρώτα σκιρτήματα της φτωχολογιάς του νησιού μας, που σηκώνει ανάστημα, οι στιγμές που ξυπνά ο κόσμος της ξεκληρισμένης και καταχρεωμένης αγροτιάς, των παιδιών που έμπαιναν στη δουλειά από τα 10 και τα 12 τους χρόνια, του κόσμου της σκλαβιάς των μεταλλείων και των ορυχείων της Κύπρου, αλλά και των πρώτων προοδευτικών διανοούμενων και επιστημόνων, που διέσχισαν τα ταξικά σύνορα και συνέδεσαν τις ζωές τους με τις ζωές των εργατών. Ο κόσμος που ξυπνά, σηκώνει ανάστημα και τολμά να διεκδικεί όχι μόνον μια πιο υποφερτή ζωή, αλλά να γίνει ο ίδιος υποκείμενο της Ιστορίας και των οραμάτων, που σπινθηροβολούσαν τότε από την επαναστατημένη Ρωσία.».

Συνεχίζοντας, ο κ. Κουκουμάς επισήμανε μεταξύ άλλων πως: «Το βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου και του Αλέξη Αλέκου, το οποίο αξίζει να διαβάσετε μαζί με το προηγούμενο βιβλίο του Σπύρου, που συνέγραψε με τον Μανώλη Χουμεριανό, και αφορά τον ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου στην εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931, ξεχωρίζει για τρεις λόγους: Πρώτον, δεδομένου ότι οι δύο περίοδοι «παρανομίας» στην ιστορία του κόμματός μας, τη δεκαετία ’31-’41, στα χρόνια του Κ.Κ., και η τετραετία του 1955-1959, στα χρόνια του Α.Κ.Ε.Λ., αλλά και η τουρκική κατοχή από το 1974 και εντεύθεν, έχουν στερήσει ένα σημαντικό μέρος του πρωτογενούς υλικού του κομματικού αρχείου. Και το βιβλίο τώρα φέρνει για πρώτη φορά στο φως της επιστημονικής έρευνας αρχεία και πηγές, που αφορούν στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου, όπως, για παράδειγμα, έγγραφα της 3^ης Κομμουνιστικής Διεθνούς, δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, αρχεία της βρετανικής αποικιακής κυβέρνησης, αρχεία του κομματικού Τύπου και εσωτερικά κομματικά ντοκουμέντα, μαζί με γραπτές και προφορικές μαρτυρίες στελεχών του Κ.Κ.Κ., που ήταν εν πολλοίς άγνωστες μέχρι τώρα. Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί το βιβλίο καταπιάνεται με όλες τις σημαντικές πτυχές και στιγμές της δημιουργίας και της δράσης του Κ.Κ.Κ.. Αρχίζοντας από τη αργόσυρτη ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Κύπρο, στην οποία καθοριστικό ρόλο είχε το ξένο και όχι το ελληνοκυπριακό κεφάλαιο, και την εμφάνιση της μισθωτής εργασίας, την ίδρυση των πρώτων συντεχνιών και τη δημιουργία των πρώτων κομμουνιστικών κτηρίων κυρίως στη Λεμεσό, την ιδεολογική αντιπαράθεση με τη σοσιαλδημοκρατική αντίληψη για την πορεία του κόμματος, και, τελικά, τη συγκρότηση του κόμματος ως κομμουνιστικού κόμματος, συνδεδεμένου με την Κομμουνιστική Διεθνή και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, τις θέσεις και τις πολιτικές του για το εθνικό ζήτημα, αλλά και για όλα τα μεγάλα ζητήματα της εποχής, τη δράση του μέσα στο εργατικό και στο αγροτικό Κίνημα, τη συμμετοχή του σε εκλογές, με επιτυχίες που ήταν πραγματικά απρόσμενες για την εποχή, την παρέμβασή του μέσα στους Τουρκοκύπριους, την εξέγερση των Οκτωβριανών, τις δίκες και τις ανελέητες διώξεις των κομμουνιστών, τις εσωτερικές οργανωτικές αλλαγές στο κόμμα, την απόφαση για έξοδο από την «παρανομία» και ίδρυση του Α.Κ.Ε.Λ., τα πρώτα δύσκολα χρόνια της συνύπαρξης του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Α.Κ.Ε.Λ., τη θεαματική άνοδο του Εργατικού Κινήματος και του νεοσύστατου Α.Κ.Ε.Λ., το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και την τοποθέτηση του κόμματος στο αντιχιτλερικό στρατόπεδο, μέχρι την απόφαση για συγχώνευση του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Α.Κ.Ε.Λ..

Όποιος και όποια διαβάσει, λοιπόν, το βιβλίο αποκτά μια ολοκληρωμένη και βασισμένη σε τεκμηρίωση εικόνα για το Κ.Κ.Κ. μέσα στις δεδομένες φάσεις της Κυπριακής Ιστορίας. Μια ολόκληρη εποχή, ένας ολόκληρος κόσμος, άγνωστος στους περισσότερους Κύπριους, ακόμη και σε μια μεγάλη μερίδα του κόσμου της Αριστεράς στην Κύπρο, ανασυντίθεται μέσα από τη δουλειά που έγινε από τον Αλέξη και τον Σπύρο.

Ο τρίτος λόγος, που ξεχωρίζει το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, είναι η επιστημονική και διαλεκτική του προσέγγιση, που διαπνέει όλο το βιβλίο, και αποτυπώνεται στο γεγονός ότι το κάθε κεφάλαιο του βιβλίου κλείνει με την ενότητα υπό τον τίτλο: «Συζήτηση», όπου αναπτύσσονται προβληματισμοί και κριτικές απόψεις για την υπό αναφορά περίοδο. Συνειδητά, εικάζω, επιλέχτηκε από τους συγγραφείς η λέξη «συζήτηση», προκειμένου να υπογραμμιστεί ότι δεν παρατίθενται εκεί έτοιμες απαντήσεις και εύκολα συμπεράσματα για τα σωστά και τα λάθη του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά κατατίθενται απόψεις και «τροφή» για προβληματισμό. Παρουσιάζονται όλα τα δεδομένα, και τα βολικά και τα άβολα, όπως οι αντιδράσεις, η απειρία και οι ιδεολογικές ελλείψεις του κόμματος, οι εσωτερικές διαφωνίες, τα μέλη που δεν αντέχουν την πίεση των διώξεων και εγκαταλείπουν το κόμμα. Τόσο σε αυτά όσο και στα μεγάλα στρατηγικά ερωτήματα, ορισμένα από τα οποία έχουν να κάνουν και με τις στρατηγικές του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, οι συγγραφείς δεν υποπίπτουν σε διδακτισμό, τοποθετούνται με σεβασμό, με διαλεκτική, με κριτική και, κυρίως, με συναίσθηση του ιστορικού χρόνου και του χώρου.».

Επίσης, ο κ. Κουκουμάς είπε μεταξύ άλλων πως: «Το βιβλίο, αναπόφευκτα καταπιάνεται και πραγματεύεται διάφορα ερωτήματα και ζητήματα, που σηκώνουν όχι απλά σκέψη και προβληματισμό, ίσως, και ξεχωριστές ακαδημαϊκές έρευνες για το καθένα. Το ζήτημα του αιτήματος τα Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα διαπερνά όλη την ιστορία του Κ.Κ. και του Α.Κ.Ε.Λ., όπως, βέβαια, και ολόκληρης της Κύπρου. Ένα ζήτημα, που δεν μπορεί να προσεγγιστεί αλλιώς, παρά μόνο μέσα στη διαλεκτική του και στο πολύ διαφορετικό περιεχόμενο, που παίρνει κάθε φορά μέσα στις ξεχωριστές φάσεις και συνθήκες της Ιστορίας.

Ίσως, απλουστευμένα, θα έλεγα σχηματικά, ότι το ίδιο σύνθημα: «Η Ένωση», στις δεκαετίες του ’30 και του ’40 γίνεται πόθος εθνικός και στόχος αντιιμπεριαλιστικός, τη δεκαετία του ’50 γίνεται ανέφικτος πόθος, τη δεκαετία του ’60 γίνεται αυτοκαταστροφικός, τη δεκαετία του ’70 προδοτικός, και από το 1974 και εντεύθεν η επαναφορά του ακόμη και σε γραφική συνθηματολογία δεν είναι παρά η τραγωδία μας συμπυκνωμένη σε βάσανα.» και ολοκλήρωσε λέγοντας πως: «Το βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου και του Αλέξη Αλέκου καλοταξιδεύει εδώ και καιρό και έχει ήδη βρει τη θέση του σε πολλές βιβλιοθήκες και σπίτια, και συνεχίζει σε ακόμη περισσότερα. Αξίζει αυτής της θερμής υποδοχής γιατί είναι ένα βιβλίο καλογραμμένο, τεκμηριωμένο, καρπός σκληρής και πολύχρονης δουλειάς, που φωτίζει τις αθέατες πτυχές της Ιστορίας του λαού μας. Ξανά συγχαρητήρια στους δύο φίλους και ξανά ευχαριστούμε από καρδιάς.».

Κατόπιν, οι κ.κ. Αλέξης Αλέκου, Διδάκτωρ Πολιτικής Ιστορίας, και Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Πάντειου  Πανεπιστημίου, μίλησαν σχετικά με την απόφασή τους να γράψουν το συγκεκριμένο βιβλίο, αναφέρθηκαν στις επιστημονικές ερευνητικές μεθόδους που ακολούθησαν κατά τη συγγραφή του, καθώς και σε πολλές άλλες λεπτομέρειες για το περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο πραγματικά αξίζει να διαβαστεί.

Ακολούθησε σχετική συζήτηση, μέσω ερωτήσεων του κοινού προς τους συγγραφείς, οι οποίοι πρόθυμα απάντησαν σε αυτές.

Σε ό,τι αφορά στο βιβλίο, οφείλουμε να αναφέρουμε πως παρουσιάζει την ιστορική διαδρομή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου από την πρώτη δημόσια παρουσία του μέσω της εφημερίδας «Πυρσός» τον Νοέμβριο του 1923 μέχρι και την άτυπη διάλυσή του στο 5^ο Συνέδριό του τον Νοέμβριο του 1944. Μέσω της χρήσης πληθώρας πρωτογενών πηγών (κομματικές εφημερίδες, δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, εσωτερικά κομματικά δελτία, αρχεία της Γ΄ Διεθνούς, γραπτές και προφορικές μαρτυρίες στελεχών του Κ.Κ.Κ., αρχεία της βρετανικής αποικιακής διοίκησης), η πλειονότητα των οποίων ήταν άγνωστη μέχρι τώρα, αναδεικνύονται μια σειρά ζητημάτων, που επηρέασαν για περισσότερες από δύο δεκαετίες την πολιτική ιστορία της Κύπρου.

-Οι κατευθύνσεις και οι αλλαγές της κεντρικής πολιτικής γραμμής του Κόμματος.

-Η παρέμβαση στο Εργατικό Κίνημα.

-Η στάση των Κύπριων κομμουνιστών απέναντι στο εθνικό ζήτημα και οι αλλαγές ανάλογα με τις εξελίξεις της εκάστοτε συγκυρίας.

-Η πολιτική δράση του Κ.Κ.Ε. μετά την εξέγερση των Οκτωβριανών.

-Οι σχέσεις του Κ.Κ.Κ. με τους Τουρκοκύπριους.

-Οι εσωκομματικές αντιπαραθέσεις και αντιφάσεις.

-Η οργανωτική δομή και οι καταστατικές αλλαγές.

-Η απόφαση για τη δημιουργία πλατιού νόμιμου κόμματος, που οδήγησε στην ίδρυση του Α.Κ.Ε.Λ..

-Η σύνδεση του Κ.Κ.Κ. με το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

-Η σχέση Κ.Κ.Κ.-Α.Κ.Ε.Λ..

Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος συνίσταται, αφενός, στην παρακολούθηση των πολιτικών και οργανωτικών αλλαγών ανάλογα με την εκάστοτε χρονική περίοδο, αναδεικνυόμενη έτσι η σχέση αιτίου-αποτελέσματος και, αφετέρου, στο ότι προβάλλονται με πληρότητα και σαφήνεια γεγονότα, που δεν είχαν τύχει της δέουσας ερευνητικής προσοχής μέχρι τώρα: οι εσωτερικές διαμάχες, οι επαφές με την Κομιντέρν, η προεργασία για τη δημιουργία του Α.Κ.Ε.Λ., η δύσκολη και αντιφατική σχέση του Κ.Κ.Κ. με το Α.Κ.Ε.Λ. και άλλα.