Ψήγματα Ιστορίας: 50 χρόνια από τη δολοφονία του Victor Jara ή πώς «φεύγουν» οι δειλοί

Του Αλέκου Μοριανόπουλου, μέλους της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Νέας Ιωνίας Αττικής

Πώς να το εξηγήσεις αυτό;
Ξεχνάει ο βασανισμένος;
Συνγχωρεί;
Εμπιστεύεται μήπως τη Δικαιοσύνη γι’ αυτό που πρέπει να κάνει και μετά συνεχίζει τη ζωή του παλεύοντας να επουλώσει βαθιά ή όχι τραύματα;
Δεν ξέρω.
Η ουσία είναι μία.
Οι δυνάστες και φονιάδες των λαών ποτέ δεν τιμωρούνται όπως κι όσο πρέπει ή κι αν ακόμα τιμωρηθούν, παραμένουν αμετανόητοι και, το κυριότερο, δειλοί. Ναι, δειλοί! Γιατί εκτός των άλλων, η πράξη της φυσικής εξόντωσης του αντιπάλου σου κρύβει δειλία.
Μια τέτοια περίπτωση ατιμωρησίας, γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε κάποιος να την χαρακτηρίσει, είναι αυτή του φασίστα δολοφόνου δικτάτορα Augusto Pinochet, του γνωστού Πινοτσέτ.
Γαντζωμένος σε κάθε μορφή εξουσίας, που θα του έδινε τη δυνατότητα της ατιμωρησίας για τα εγκλήματα που διέπραξε, πέθανε σχεδόν πλήρης ημερών, στη διάρκεια εγχείρησης καρδιάς, σε μια ύστατη προσπάθεια να σώσει το τομάρι του, γιατί είναι γνωστές σε όλους οι προσπάθειές του να μην εκδοθεί και δικαστεί στην πατρίδα του για τα εγκλήματά του. Ο δειλός στρατηγός!
Αυτός, είναι μόνο ένα παράδειγμα. Στην Ιστορία έχουν ή όχι καταγραφεί δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, τέτοιου τύπου ατιμώρητων δειλών.
Σήμερα, στις 16 του Σεπτέμβρη, όλοι οι αγωνιστές της Δημοκρατίας, οι Κομμουνιστές, παντού, στη Χιλή και σε όλον τον ελεύθερο κόσμο, θα τιμήσουν τη μνήμη του κομμουνιστή αγωνιστή, ποιητή, συνθέτη και τραγουδιστή Victor Jara, που δολοφονήθηκε πριν από 50 χρόνια ακριβώς, στο στάδιο της Χιλής, από στρατιωτικούς του δικτατορικού φασιστικού καθεστώτος Πινοτσέτ.
Αν κι όπως φαίνεται οι ακριβής συνθήκες της δολοφονίας του δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένες, το βεβαιώνει, άλλωστε, σε κάποιον βαθμό και η σύντροφός του Joan Jara, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για κάποιους από αυτούς που υπήρξαν πρωταγωνιστές στη δολοφονία του Victor, αλλά κι άλλων συντρόφων του, την ίδια μέρα και τις επόμενες.
Όταν η Joan Jara παρέλαβε το άψυχο σώμα του Victor ήρθε αντιμέτωπη με ένα φρικτό θέαμα. Βέβαιοι πως ήταν οι νικητές και οι επικυρίαρχοι, παράδιναν δίχως την παραμικρή φροντίδα τις σωρούς των νεκρών θυμάτων τους, και αυτό όταν υπήρχαν και δεν τις είχαν εξαφανίσει. Αυτό, το νεκρό πια σώμα, είχε το πρόσωπο γεμάτο από ξεραμένα αίματα, τα χέρια και τα πόδια με άσχημο τρόπο κακοποιημένα, το σώμα γεμάτο μελανιές και αρκετές τρύπες από σφαίρες σχεδόν παντού. Ο Victor Jara και ο σύντροφος του στο Κόμμα Littré Quiroga Carvajal είχαν δολοφονηθεί την ίδια μέρα, στο ίδιο σημείο, από τα ίδια χέρια. Και αυτά δεν ήταν άλλα από μερικούς απλούς στρατιώτες μαζί με τους επικεφαλής αξιωματικούς τους. Αυτοί, οι γενναίοι πολεμιστές των πεδίων των μαχών, με τα δεκάδες παράσημα που κοσμούν τα στήθη τους, ποτέ δεν δέχτηκαν τη συμμετοχή τους, παρά τα συντριπτικά σε βάρος τους στοιχεία.
Τι απέγιναν, όμως, όλοι αυτοί, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον φόνο ή στα φονικά, άμεσα ή έμμεσα;
Οι καταγγελίες για τα εγκλήματα και για τον φόνο του V.J. από το 1978, αν και ήδη καταδικασμένα στη συνείδηση κάθε Δημοκράτη παντού στη Γη, άρχισαν να διερευνώνται από τη Χιλιάνικη Δικαιοσύνη μόλις το 1998, μετά τη σύλληψη του δικτάτορα Πινοτσέτ στο Λονδίνο, το 1998!
Η τύχη του δικτάτορα είναι πλέον γνωστή. Όμως, παρέμειναν ατιμώρητοι μερικοί από τους πρωταγωνιστές φυσικούς αυτουργούς του εγκλήματος, αλλά και πολλών άλλων!
Σχεδόν 50 χρόνια μετά, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής, εξετάζοντας και πάλι την υπόθεση των 5.000 συλληφθέντων πολιτών, που αιχμαλωτίστηκαν στο Στάδιο της Χιλής αμέσως μετά το πραξικόπημα, εξέδωσε την απόφασή του, η οποία δεν μπορούσε παρά να είναι καταδικαστική. Το Ποινικό Τμήμα θεώρησε ένοχους για ανθρωποκτονία και απαγωγή, και καταδίκασε σε 15 χρόνια και 10 χρόνια μερικούς από τους στρατιωτικούς, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τον φόνο του Victor Jara, ανάμεσα σ’ αυτούς και έναν στρατιωτικό εισαγγελέα.
Ποιοι ήταν αυτοί και ποιος ήταν ο ρόλος του καθενός;
Ας δούμε κάποιες πληροφορίες για μερικούς απ’ αυτούς, όπως τις διαβάσαμε στην Ισπανική εφημερίδα «El Pais» πριν λίγες μέρες.
Ο Raul Anibal Jofre Gonzalez, 75 χρονών σήμερα, καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλάκιση για τη συμμετοχή του στις δολοφονίες και 10 χρόνια για τις απαγωγές των πολιτών. Αρνήθηκε, φυσικά, τη συμμετοχή του, όπως όλοι οι κατηγορούμενοι, όπως όλοι οι δειλοί όταν φτάνουν να λογοδοτήσουν μπροστά στη Δικαιοσύνη, έστω και καθυστερημένα. Το Δικαστήριο τον θεώρησε υπεύθυνο, γιατί από τη θέση του στο Διοικητήριο του Σταδίου/Στρατοπέδου είχε ενεργή συμμετοχή στον παράνομο εγκλεισμό των θυμάτων. Στην απόφαση του Δικαστηρίου έχει καταγραφεί πως ο απόστρατος Ταξίαρχος σήμερα, των τεθωρακισμένων του Στρατού, συμμετείχε σε όλες τις αποφάσεις, που αφορούσαν στους κρατούμενους, και είχε όλη την ελευθερία κίνησης και δράσης μέσα στο Στάδιο, όπως κατέθεσαν πρώην κρατούμενοι, αλλά και συγκατηγορούμενοί του, οι οποίοι πρόσθεσαν πως συμμετείχε ενεργά σε βασανιστήρια και ανακρίσεις, και συντόνισε την επιλογή των κρατουμένων, που αργότερα μεταφέρθηκαν στο Estadio Nacional του Σαντιάγο.
Ο Edwin Armando Roger Dimter Bianchi, ήταν ήδη υπολοχαγός του στρατού εκείνον τον Σεπτέμβρη του ’73. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα πως συμμετείχε στην απαγωγή του Victor Jara και αργότερα συνηγόρησε στην εκτέλεσή του, συμφωνώντας με την απόφαση του Διοικητή του Σταδίου Mario Manriquez. Στο δικαστήριο, επίσης, αποδείχτηκε ότι ο κατηγορούμενος βρισκόταν και δρούσε στο Στάδιο/Στρατόπεδο από τις 12 ως και τις 15 του Σεπτέμβρη, και αναγνωρίστηκε από τους μάρτυρες ότι είχε επιτεθεί βίαια σωματικά, αλλά και ψυχικά, στους κρατούμενους. Οι εναντίον του μαρτυρίες ήταν συντριπτικές για τον χαρακτήρα του και τη δράση του στο πραξικόπημα. Συμμετείχε ενεργά στις διαδικασίες της επιλογής των συλληφθέντων από τις πρώτες μέρες και απολάμβανε την εξουσία που του έδινε το περίστροφο, που είχε πάντα μαζί του.
Ο Nelson Edgardo Haase Mazzei, ο 77χρονος απόστρατος συνταγματάρχης σήμερα, αρνιόταν πάντα κάθε κατηγορία. Και δειλός και ψεύτης, όπως κάθε δυνάστης και υπηρέτης φασιστικού καθεστώτος. Οι συγκατηγορούμενοι του Dimter και Jofre τον θυμόντουσαν υπολοχαγό στο στάδιο, γεγονός που επιβεβαιώθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο, καθώς ήταν στέλεχος της διοίκησης του στρατοπέδου. Επιπλέον, υπήρξαν και μαρτυρίες ότι συμμετείχε με κάποιον τρόπο στη δολοφονία του Victor Jara, που επιβεβαιώθηκαν από συναδέλφους του, που υπηρετούσαν στη DINA, τη μυστική αστυνομία του Πινοτσέτ, καθώς ήταν έμπιστο τσιράκι του επικεφαλής της συνταγματάρχη Manuel Conteras.
O Ernesto Luis Bethke Wulf, από το Βαλπαραΐσο, απόστρατος αντισυνταγματάρχης σήμερα, ήταν υπολοχαγός τότε σε μια μηχανοκίνητη μονάδα τον Σεπτέμβρη του ’73. Ο υπολοχαγός, τοποθετημένος στο Στάδιο, εκτελούσε χρέη αρχιφύλακα κατά κάποιον τρόπο, και από τη θέση αυτή, σύμφωνα με καταθέσεις μαρτύρων, περιγράφεται ως ιδιαίτερα σκληρός. Κάποια φυσικά του χαρακτηριστικά, όπως το ύψος του και η βροντερή φωνή του, τον έκαναν να καυχιέται, και επιβεβαίωνε τη βλοσυρότητά του εκφωνώντας ομιλίες με πολιτικό χαρακτήρα, αντικομουνιστικές φυσικά. Ιδιαίτερα βίαιος όπως ήταν, μια μέρα άρπαξε το τουφέκι από έναν στρατεύσιμο και κατεβάζοντάς το με ορμή στο κεφάλι ενός κρατούμενου ούρλιαξε: «Έτσι να το κάνεις αυτό.», αποδεικνύοντας τη βίαιη και βάρβαρη φύση του.
O Juan Renan Jara Quintana, γνωστός και ως «Indio chico», τον Σεπτέμβρη του ’73 ήταν υπολοχαγός στο σύνταγμα Esmerlalda, όταν τοποθετήθηκε σε ένα απόσπασμα στο Σαντιάγο. Αναγνωρίστηκε η παρουσία του στο στάδιο από πολλούς μάρτυρες στο Δικαστήριο. Καθώς ήταν επικεφαλής στρατιωτικού τμήματος, του δόθηκε ένα γραφείο στο υπόγειο του Σταδίου όπου μαζί με έναν βοηθό έκανε ανακρίσεις και βασανιστήρια σε κρατούμενους.
Στα εγκλήματα, στις δολοφονίες που έγιναν εκείνον τον Σεπτέμβρη του ’73 στο Στάδιο της Χιλής, πήραν μέρος πολλοί στρατιωτικοί υπερασπιστές του δικτατορικού φασιστικού καθεστώτος του Πινοτσέτ. Σε ένα γραφτό, που σκοπό έχει να θυμίσει τη δολοφονία του Victor Jara, δεν θα μπορούσαν να αναφερθούν όλοι οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί αυτής, αλλά μόνο οι βασικοί.
Ξεχωριστή, όμως, είναι η περίπτωση του Herman Carlos Chacon Soto. Του απόστρατου Ταξίαρχου, που μόλις πριν λίγες μέρες επιβεβαίωσε το γεγονός ότι οι δειλοί δεν πέφτουν στα πεδία των μαχών, αλλά λιποτακτούν μπροστά στον κίνδυνο να πληρώσουν για τα εγκλήματά τους, που έκαναν ενάντια σε άοπλους αθώους.
Ο Hernan Soto, ήταν επιφορτισμένος με τη φύλαξη της εξωτερικής περιμέτρου του Σταδίου της Χιλής. Όπως, όμως, οι ύαινες, όταν μυρίσουν φρέσκο αίμα τρέχουν να αρπάξουν ένα κομμάτι σάρκας, έτσι όπως καταγράφτηκε στην απόφαση του Δικαστηρίου, έχοντας γνώσεις τακτικής και πληροφοριών, είχε την ευκαιρία -και δεν την άφησε να πάει χαμένη- να συμμετέχει στην εξέλιξη πολλών ανακρίσεων κρατουμένων στο Στάδιο. Η γνώσεις του τον βοήθησαν να «κατατάξει» τους αιχμαλώτους και να τους διαχωρίσει ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητάς τους και να τους οδηγήσει στο τελικό στάδιο της ανάκρισης.
Από τις έρευνες του δικαστηρίου, αλλά και από τις καταθέσεις στη δίκη, αποδείχτηκε πως οι σφαίρες που τρύπησαν το σώμα του Victor Jara, είχαν βγει από των 9 mm Steyer του τότε Ταγματάρχη Herman Soto.
Επτά πρώην στρατιωτικοί, καταδικασμένοι για τις δολοφονίες των Victor Jara και Littre Quiroga, με τα κατορθώματά τους κατάφεραν να φτάσουν στις πιο ψηλές βαθμίδες του στρατεύματος, και, όντας καταδικασμένοι, δεν είχαν εκτίσει ποτέ τις ποινές τους.
Πριν από λίγες μέρες, και πλησιάζοντας τη μέρα που θα τιμηθεί η μνήμη του Victor Jara, 50 χρόνια μετά από τη δολοφονία του, η δικαστική αστυνομία του Las Condes έφτανε στο σπίτι του Soto για να τον συλλάβει και να τον οδηγήσει στις φυλακές, όπου θα πλήρωνε για τα εγκλήματά του.
Την ποινή του, όμως, δεν θα την εκτίσει.
Το θλιβερό ογδονταεξάχρονο γεροντάκι, ο απόστρατος Ταξίαρχος, που με το πιστόλι του σκόρπαγε τον θάνατο στους κρατούμενους του σταδίου της Χιλής, δεν πέρασε ποτέ το κατώφλι των φυλακών. Με κάποιο γελοίο πρόσχημα, κατάφερε να επιστρέψει στο διαμέρισμά του και με το περίστροφο, που πάντα είχε στο σπίτι του, αυτοκτόνησε.
Έτσι, λοιπόν, πεθαίνουν οι δυνάστες των λαών, οι φασίστες δολοφόνοι.
Δεν πέφτουν στις μάχες, στα ματοβαμμένα πεδία, αλλά στην ουσία αποδρούν από αυτά. Αποδρούν κι από τη ζωή, βάζοντας τέλος στην άθλια ζωή τους, μόνο και μόνο γιατί δειλιάζουν να πληρώσουν για τα εγκλήματά τους. Στην Ιστορία υπάρχουν πολλά παραδείγματα.
Υπάρχουν, όμως, κι αυτοί, που με τις πράξεις τους, με τη ζωή τους, τον τρόπο που διάλεξαν για να ζήσουν, ακόμη κι αν περάσουν πενήντα χρόνια, ζουν ανάμεσά μας!

Πηγές: «El Pais» (29/8/2023)
«Diario de Cuba» (21/7/2023).