Απολαυστική η παρουσίαση στον Ιωνικό Σύνδεσμο του βιβλίου του κ. Ξάνθου Μαϊντά, με τίτλο: «Τα Ερωτικά Σονέτα», της αναγεννησιακής Γαλλίδας ποιήτριας Λουΐζας Λαμπέ

Ρεπορτάζ-Φωτογραφίες-Βίντεο: Παναγιώτα Σούγια

Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος του Ιωνικού Συνδέσμου, κ. Γιάννης Κοντίτσης, ο οποίος ανάφερε μεταξύ άλλων πως: «Εγώ θα σας πω την περιπέτειά μου με το βιβλίο. Με παίρνει ένα τηλέφωνο ο Ξάνθος και μου λέει: «Σου άφησα το βιβλίο στο γραφείο σου, στον Ιωνικό Σύνδεσμο, να το δεις.». Το βιβλίο μπορεί να έμεινε, περίπου, έναν μήνα; Μπορεί και παραπάνω. Το ομολογώ μπροστά σας ότι έμεινε έναν μήνα. Το πήρα στο σπίτι και το άφησα καμία εβδομάδα στο πλάι. Λέω, θα το δω κάποια στιγμή. Όταν το άνοιξα δεν μπορούσα να σταματήσω, να το κλείσω. Έπρεπε να φτάσω μέχρι το τέλος. Το διάβασα όλο μονοκοπανιά. Ήταν, δηλαδή, μία μοναδική εμπειρία διαβάζοντας γι’ αυτήν τη γυναίκα, διαβάζοντας για τα ποιήματα που έγραψε.», προσθέτοντας, μεταξύ άλλων, πως: «Διάβασα, λοιπόν, για το έργο της, για το πώς μία γυναίκα τον 16ο αιώνα γράφει αυτά τα ποιήματα, αυτή η φλόγα που βγαίνει από μέσα της, και, φυσικά, για την ελληνική περιπέτεια των ποιημάτων της, όπου τη δεκαετία του ’60 είχε γίνει μια πρώτη μετάφραση, και πώς ο Ξάνθος μέσα στο βιβλίο διηγείται πώς βρήκε τις μεταφράσεις αυτές αργότερα, πώς έκατσε να κάνει τη σύγκριση του βιβλίου, της μετάφρασης της δικής του με την παλιότερη μετάφραση, που είχε βγει, και, γενικά, είναι μια δουλειά πάρα πολύ καλά δουλεμένη. Και η μετάφραση, πιστεύω, είναι πάρα πολύ καλή. Γενικότερα, είναι ένα βιβλίο, το οποίο αξίζει κάποιος να το διαβάσει. Ευχαριστώ πολύ τον Ξάνθο, που ζήτησε να του παρουσιάσουμε το βιβλίο. Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Θεοδόση Βολκώφ για την παρουσία του, ευχαριστούμε πολύ τη φίλη μας τη Σοφία Μάνεση, που θα απαγγείλει μαζί με τον Ξάνθο τα ποιήματα. Ας απολαύσουμε τη βραδιά.».

Αμέσως μετά, τον λόγο έλαβε ο κ. Ξάνθος Μαϊντάς, ο οποίος ανάφερε, μεταξύ άλλων, πως: «Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον Πρόεδρο του Ιωνικού Συνδέσμου. Είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι όταν βρισκόμαστε εδώ, γιατί εμείς του Ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος» έχουμε μία «αρχαία» σχέση με τον Ιωνικό Σύνδεσμο. Πάρα πολλές παρουσιάσεις στο παρελθόν έγιναν εδώ. Σήμερα, διαλέξαμε αυτήν την αίθουσα, που είναι και πιο ζεστή, πιο όμορφη από την επάνω, ίσως. Ο «Ιωνικός», όμως, ομορφαίνει τα πάντα. Δεν σας κρύβω ότι κάθε φορά θυμάμαι πώς χάθηκαν τα βιβλία του «Ιωνικού», πώς χάθηκαν τα βιβλία του Άγγελου Σημηριώτη όταν επί χούντας θεωρήθηκαν «αμαρτωλά», και ήρθαν κάποια καμιόνια και παίρναν, για πέταμα, τελικά, τα βιβλία ενός αξιόλογου ποιητή και δημοσιογράφου, και το δημοσιογραφικό του αρχείο, φερμένο απ’ τη Σμύρνη. Δηλαδή, τι έχασε αυτός ο τόπος και για ποιον λόγο;
Σας ευχαριστούμε, λοιπόν, Γιάννη Κοντίτση, και όλους τους φίλους του «Ιωνικού».».

Ακολούθως, τον λόγο έλαβε ο Φιλόλογος-Ποιητής κ. Θεοδόσης Βολκώφ, ο οποίος ανάφερε, μεταξύ άλλων, πως: «Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ξάνθο Μαϊντά για την εξόχως τιμητική πρόσκληση να μιλήσω για ένα τόσο πλήρες βιβλίο, όπως αυτό που παρουσιάζουμε απόψε, τον Ιωνικό Σύνδεσμο για τη φιλοξενία του και, φυσικά, όλους εσάς για την παρουσία σας απόψε. Η φιλολογική φήμη είναι πράγμα παράξενο. Χίλιοι δυο παράγοντες, σταθμικοί και αστάθμητοι, λογοτεχνικοί και εξωλογοτεχνικοί, κάποτε, μάλιστα, και σαφώς αντιλογοτεχνικοί συντελούν στη γένεση και στην εμπέδωση, στη διάδοση και στη διαιώνισή της. Για τους τελευταίους ας μην κάνουμε απόψε λόγο. Από τους πρώτους, όμως, τους ακραιφνώς λογοτεχνικούς, στον βαθμό που μπορούμε να μιλάμε για καθαρότητα όταν συζητούμε για κοινωνικά φαινόμενα εξαιρετικά πολυσύνθετα, όπως η Λογοτεχνία και η πρόσληψή της, θα μου επιτρέψετε να σταθώ, πέραν της αναγκαίας, εξυπακούεται, πλην, όμως, και της ποιότητας, και στον άλλον εκείνον παράγοντα, που σαφέστατα είναι κρίσιμος, που η τρέχουσα περί λογοτεχνίας αντίληψη, ψευδορομαντική κατά βάση, βλέπει, όχι σπάνια, με καχυποψία: αυτόν της ποσότητας.

Για το «ξεδίψασμα», σημείωνε ο Παλαμάς, προλογίζοντας τα Σολωμικά επισχόμενα, δεν αρκεί το ποιον, χρειάζεται και κάποιο ποσόν. Όποια γραμματολογία, ελληνική ή ξένη, κι αν φυλλομετρήσουμε σε οποιαδήποτε ιστορική περίοδο κι αν κοντοσταθούμε, θα διαπιστώσουμε λίγο-πολύ ότι την πλειονότητα των σελίδων της καταλαμβάνουν πάνω-κάτω τα ίδια μείζονα σε αξία μα και σε όγκο έργα. Και πως τα ονόματα, που τα υπογράφουν, ταυτίζονται με τους συγγραφείς, που έγραψαν όχι μόνον καλά, αλλά και πολλά. Η Ιστορία εν γένει, και η Λογοτεχνική Ιστορία ως προς αυτό δεν θα μπορούσε σημαντικά να παρεκκλίνει, έλκεται από το μέγεθος. Για να προσέξει το άριστο και το κάλλιστο θέλει, συνήθως, από κοντά και το μέγιστο, το μετρημένο. Το μικρό και το λίγο τα παραβλέπει. Όσο καλοφτιαγμένα κι αν είναι εύκολα τα προσπερνά και γρήγορα τα ξεχνάει. Αυτός είναι ο γενικός αδυσώπητος κανόνας. Η δεσποτική ισχύς του δεν διέφυγε από τους συνειδητότερους καλλιτέχνες των νέων χρόνων. «Γράφουν τόσο πολύ», αναφωνεί ο Μπαλζάκ των 120 μυθιστορημάτων και των 2.500 χαρακτήρων, «που δεν μπορεί, κάτι θα μείνει.». Προσοχή, όμως. Κανόνας, όχι νόμος. Όθεν και οι εξαιρέσεις του. Οι εξαιρετικά πολύτιμες εξαιρέσεις. Έτσι, λοιπόν, κοντά στα μείζονα και τρανταχτά ονόματα των πολύτροπων και των πολυγράφων, των χαλκέντερων και των ανεξάντλητων, των μεγαλόφρονων και των μεγαλότεχνων, των παγκόσμιων και των καθολικών δημιουργών το έργο τους απλώνεται σε χιλιάδες σελίδες, και μέσα στους πολυάνθρωπους κόσμους, που δημιουργούν και εποικίζουν με όλα τα ανθρώπινα, αντικατοπτρίζεται όλη η ζωή, βρίσκεται κάποτε χώρος για τη μνεία και ορισμένων συγγραφέων ελασσόνων, ολιγογράφων και μονότροπων, μονομερέστερων, σαφώς, μα επ’ ουδενί ασήμαντων, καθώς στο έργο τους πραγματώνουν τέλεια και με ιδιοφωνία απαραγνώριστη μιαν όψη της ζωής κατά τρόπον που συγκινεί και συναρπάζει όχι λιγότερο βαθιά.» και ακόμη πρόσθεσε, μεταξύ άλλων, πως: «Σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία πρέπει, νομίζω, να καταλεχθεί και η Γαλλίδα ποιήτρια της Αναγέννησης Λουίζα Λαμπέ.

Τρεις ελεγείες, δύο πεζά και 24 σονέτα είναι όλα κι όλα τα σωζόμενα έργα της Λουίζ ή Λουίζας Λαμπέ, όπως, επί το ελληνικότερον, μας την παραδίδει ο πιο πρόσφατος μεταφραστής των σονέτων της, Ξάνθος Μαϊντάς.
«Και όλα μαζί δεν υπερβαίνουν τις 100, περίπου, σελίδες μικρού σχήματος», σημειώνει εμφατικά στην «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Το περιορισμένης έκτασης ανεγνωσμένης έντασης έργο της Λαμπέ εντύπωση εξαιρετική προξένησε στους συγχρόνους της. Και μετά την έκδοσή του, το 1955, γνώρισε μέσα σε έναν μόλις χρόνο δύο ακόμη επανεκδόσεις, χάρισε δικαίως στη νεαρή και φλογερή ποιήτρια το προσωνύμιο η «Λυωνέζα Σαπφώ». Έκτοτε, δεν έπαψε να προσελκύει το ενδιαφέρον και να συγκινεί ορισμένα από τα εκλεκτότερα πνεύματα στο πέρασμα των χρόνων. Θέμα του βιβλίου, και σχεδόν αποκλειστικό, ο έρωτας.».

Ακολούθως, ο κ. Βολκώφ αναφέρθηκε σε ενδιαφέροντα βιογραφικά στοιχεία της Λουίζας Λαμπέ και συνέχισε λέγοντας πως: «Όλα αυτά και πολύ περισσότερα μπορούμε να τα πληροφορηθούμε ανατρέχοντας στο εμπερίστατο επίμετρο του Ξάνθου Μαϊντά, που χάρη στη φιλοπονία, τη μεθοδικότητα, μα και την εμπνευσμένη εργασία του, όχι μόνο συμπληρώνει την καλαίσθητη αυτή έκδοση, αλλά και την αναδεικνύει σε μια πλήρη εισαγωγή στον ερωτολογικό κόσμο της Λουίζας Λαμπέ.
Στον πρόλογο του βιβλίου του, με αφορμή τα ποικίλα και απαιτητικά μεταφραστικά προβλήματα, που έπρεπε να επιλυθούν, θίγονται παρεμπιπτόντως και ζητήατα μεταφρασιολογικά, ενώ εξηγούνται οι αισθητικές αρχές, που λειτούργησαν ως οδηγοί της μεταφραστικής εργασίας, προκειμένου να παραχθεί ένα ποιητικό αντίστοιχο, που θα υπηρετεί το πρωτότυπο, χωρίς, όμως, να θυσιάσει την υπόθεση της αισθητικής τέρψης.
Η αναγνωστική εμπειρία επιβεβαιώνει το εξής: Όταν ένα κείμενο δεν διαβάζεται ευχάριστα, ιδίως δε στην περίπτωση που εγείρει αξιώσεις έντεχνου λόγου και, μάλιστα, ποιητικού, συνήθως δεν διαβάζεται καθόλου. Ο αναγνώστης απλώς το εγκαταλείπει βαριεστημένος. Ευτυχώς, φαίνεται να έχουμε αφήσει πίσω μας εκείνες τις δεκαετίες κατά τις οποίες όποτε μεταφράζανε ποιήματα γραμμένα σε κλειστές φόρμες, μεταγράφονταν τάχα μου για να εκμοντερνιστούν και να γίνουν φιλικότερα στον αναγνώστη σε έναν ελεύθερο στίχο, που στις περισσότερες φορές δεν ήταν ούτε ελεύθερος ούτε στίχος, αλλά άνευρη και ανυπόφορη πεζολογία.
Ο Ξάνθος Μαϊντάς μεταφράζει κατά πνεύμα και όχι κατά γράμμα. Γι’ αυτό και μεταφράζει πιστά. Και τα μεταφράσματά του διαβάζονται απρόσκοπτα και τερπνά. Και, μάλιστα, το κατορθώνει αυτό με αξιοθαύμαστη φραστική οικονομία.
Στον πρόλογο του βιβλίου δίνεται ένα άκρως εντυπωσιακό στατιστικό στοιχείο: 2.375 λέξεις χρειάστηκε ο μεταφραστής για να αποδώσει τις 2.330 του πρωτοτύπου, τουτέστιν, μόνον 45 λέξεις παραπάνω, που θα πει ότι σε κάθε σονέτο υπερβαίνει τον αριθμό των λέξεων της Λαμπέ μόλις κατά δύο.
Όσοι έχουν δοκιμάσει να μεταφράσουν ποίηση και, μάλιστα, σε φόρμες αυστηρές, μπορούν να καταλάβουν πολύ καλά την αξία του επιτεύγματος.
Στο επίμετρο, το έργο της Λουίζας Λαμπέ τοποθετείται στα ιστορικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά συμφραζόμενά του.
Γόνος της ανερχόμενης αστικής τάξης, η Λαμπέ είναι γέννημα θρέμμα του ζωηρού πνευματικού κύκλου της Λυών, που στις αρχές του 16ου αιώνα έχει ήδη αναδειχθεί σε μεγάλο πνευματικό κέντρο της Γαλλίας. Συν τοις άλλοις και κατ’ αντιστοιχία με το θέμα του το κείμενο του Ξάνθου Μαϊντά αποτελεί και ένα γλαφυρό δοκίμιο, που ορμώμενο από τον ερωτικό λόγο της Λαμπέ, όπως, κυρίως, αποτυπώνεται στα σονέτα της, προχωρά σε σύντομη, αλλά οξυδερκή επισκόπηση και συνεξέταση κορυφώσεων του ερωτικού λόγου από τον 13ο αιώνα μέχρι και τις μέρες μας.».
Ακόμη, ο κ. Βολκώφ ανάλυσε το έργο της Λαμπέ, διαβάζοντας σχετικά σονέτα της, ενώ ολοκληρώνοντας ανάφερε πως: «Λέξη τη λέξη, στίχο τον στίχο, ποίημα το ποίημα δημιουργείται το πράγμα. Εξακολουθούμε να ζούμε κάτω από τον αστερισμό της παράδοσης που εξέθρεψε τη Λαμπέ και που δημιούργησε τον έρωτα. Μπορούμε να μιλάμε για μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Μιλώντας για τον έρωτα αλλάζουν οι έννοιες και οι συνειδήσεις, οι στάσεις των κορμιών και των πνευμάτων, η ίδια η ζωή, οι σχέσεις των ανθρώπων, οι σχέσεις με τον εαυτόν μας, τους άλλους και τον κόσμο. Σε αυτόν τον μεγάλο διάλογο ο ερωτικός λόγος της Λαμπέ 500 χρόνια τώρα έχει κατακτήσει τη δική του θέση, που δηλώνει εξακολουθητικά παρών.».

Στη συνέχεια, ο κ. Ξάνθος Μαϊντάς είπε πως: «Μετά από τα όσα καίρια μέσα στην καρδιά του έργου της Λουίζας Λαμπέ, που είπε ο Θεοδόσης Βολκώφ, αισθάνομαι την ανάγκη να σας πω πώς το άρχισα. Λοιπόν, κάποια ημέρα πριν από δύο, δυόμιση, μάλλον, δεκαετίες πήρα ένα γράμμα, χειρόγραφο τότε, από τον ποιητή Τάσο Γαλάτη, που είχε, λοιπόν, ένα ποίημα του ποιητή Κάντουλου. Πολύ ερωτικός ποιητής, μερικές φορές, μάλιστα, υπέρ το δέον. Τολμηρότατος Ρωμαίος ποιητής. Το είχε στα λατινικά, το μετέφραζε στη δεύτερη σελίδα στα ελληνικά, μετά ο καλός ποιητής, Τάσος Γαλάτης, πάνω από τα 87 σήμερα, είχε ένα λεξιλόγιο, που είχε γράψει όλες τις άγνωστες λέξεις, που είχε βρει. Και όλα αυτά χειρόγραφα. Και στο τέλος, 5η σελίδα, βλέπω ένα ποίημα αμετάφραστο στα Γαλλικά. Ήταν το 18ο σονέτο της Λουίζας Λαμπέ. Λοιπόν, προτείνω να αρχίσουμε διαβάζοντας το ποίημα του Κάντουλου, γιατί η πρώτη μου παρατήρηση ήταν ότι η Λουίζα Λαμπέ είχε διαβάσει τον Κάντουλο και τον είχε πάρει, τον είχε ενσωματώσει μέσα της. Πολύ σημαντικό. Ο Κάντουλος ήταν τολμηρότατος. Αυτή ήταν μία κοπέλα 20 κάτι, 30 κάτι χρονών, μέσα σε δύσκολα χρόνια, στη διπλανή πόλη γέννημα θρέμμα της Λυών, στη διπλανή πόλη εννοώ τη Γενεύη, ζούσε ο Καλβίνος, που ήταν αυστηρός. Πάρα πολύ αυστηρός.», και συνέχισε η Ηθοποιός κ. Σοφία Μάνεση, διαβάζοντας τον Κάντουλο, όπως μπορείτε να παρακολουθήσετε πατώντας ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο1).

Ακολούθησε η ανάγνωση ποιημάτων-σονέτων της Λουίζας Λαμπέ από τους κ.κ. Σοφία Μάνεση και Ξάνθο Μαϊντά, αποσπάσματα των οποίων μπορείτε να παρακολουθήσετε πατώντας ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 2), ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 3), ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 4), ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 5), ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 6) και ΕΔΩ (Απόσπασμα Νο 7).
Επίσης, ολοκληρώνοντας, ο κ. Ξάνθος Μαϊντάς, ανάφερε πως: «Επιτρέψτε μας να κλείσουμε με έναν μικρό, μισή σελίδα, επίλογο. Λοιπόν, η Λουίζα Λαμπέ γράφει τα ποιήματά της όταν η Αναγέννηση μοιάζει να ολοκληρώνεται. Και μας μιλάει για την ελευθερία του έρωτα από φανατισμούς και θρησκευτικούς φραγμούς. Πάνω-κάτω, για να το πω κι αλλιώς, διώχνει απ’ το κρεβάτι τον Θεό. Είναι το ξεκίνημα της νέας εποχής του ανθρώπου, που δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί χωρίς αυτήν τη γενναία γυναικεία φωνή. Η «Λυωνέζα Σαπφώ» υπήρξε προδομένη, μα όχι παραιτημένη. Από την ερωτική κλίνη πάλι βγαίνει νικήτρια, κρατώντας στα χέρια πολύτιμο τρόπαιο τα ποιήματά της. Η χλεύη της πολιτείας και των σεμνότυφων κυριών της εποχής παγώνει. Και ο αμείλικτος προφήτης της Γενεύης, έτσι ονομάζει ο Κανελλόπουλος τον Καλβίνο, μένει μέχρι τις ημέρες μας με τη ντροπή της ύβρις που ξεστόμισε. Την αποκαλεί σε κείμενό του, το έχω βρει, την ίδια, ο Καλβίνος: «Πληβεία πόρνη». Αν η Σαπφώ έζησε σε καιρούς πιο ελεύθερους, ιδιαίτερα ως προς τις αντιλήψεις για τον έρωτα, η Λαμπέ, στην όψιμη περίοδο της Αναγέννησης, εν μέσω φανατισμού και πολέμων των Εκκλησιών, είχε να παλέψει με τον θρησκευτικό φόβο, που σκίαζε την εποχή της. Δοκιμάστηκε και νίκησε. Τον ιππότη Ολιβιέ ντε Μανιύ κανένας δεν θα τον θυμάται. Μένει το τραγούδι της χαράς και του πόνου. Αληθινής υπέρτατης χαράς, επειδή συνυπάρχει με αβάσταχτο πόνο. Ένας ύμνος στον αληθινό έρωτα. Σας ευχαριστούμε.».

Αμέσως μετά, ο Πρόεδρος του Ιωνικού Συνδέσμου, κ. Γιάννης Κοντίτσης πρόσφερε στον κ. Θεοδόση Βολκώφ δύο βιβλία ως δώρο: Το «Alma Libre», μια ενδιαφέρουσα ποιητική συλλογή του Ταμία του Ιωνικού Συνδέσμου κ. Κώστα Στούπη, και το βιβλίο «Η Ζωγραφική των ναών της Καππαδοκίας», του Συγγραφέα κ. Νίκου Κακαδιάρη, μιας εξαιρετικής έκδοσης του συλλόγου.

Επίσης, στην εκδήλωση παραβρέθηκαν, μεταξύ άλλων, η Αντιδήμαρχος Διαχείρισης Ανθρωπίνων Πόρων κ. Ελισάβετ Γεωργιάδου, ο δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Λαϊκή Συσπείρωση» και μέλος του Δ.Σ. του Ιωνικού Συνδέσμου κ. Κώστας Κατιμερτζόγλου, η δημοτική σύμβουλος της παράταξης «Ενότητα για τη Νέα Ιωνία» κ. Φιλίππα Αθυμαρίτου, η υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας κ. Ξένια Παλλιόγλου, ο Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Θεατρολόγος και Συγγραφέας κ. Πολύκαρπος Πολυκάρπου, καθώς και τα μέλη του Δ.Σ. του Ιωνικού Συνδέσμου κ.κ. Δέσποινα Γεωργαντζή (Αντιπρόεδρος), Φωτεινή Παπαδοπούλου (Γενική Γραμματέας), Αγγελική Σαρηγιάννη (Κοσμήτορας), Βασιλική Μελέτη (Ειδική Γραμματέας) και Θεόδωρος Παλκογιάννης (Μέλος).